Plaaslik kom daar drie tipes koringroes voor, naamlik stam-,blaar- en streeproes (sien Figuur 1). Die koringroestipe wat die Vrystaat se winterkoring gewoonlik die meeste kniehalter, is streeproes. Streeproes (ook bekend as geelroes) se naam is afgelei van die manier waarop die roespuisies lini�r op die blaaroppervlak gerangskik is (sien Figuur 2).
Streeproes is �n koue-weer-roestipe wat by baie lae temperature van tussen 0�C - 13�C koring kan besmet. Verder benodig streeproes normaalweg ook vogtige omstandighede om optimaal te ontwikkel. Die toestande wat die afgelope seisoen geheers het, was dus ideaal vir die ontwikkeling en verspreiding van streeproes in die Vrystaat-gebied. Met die goeie lentere�n wat gevolg het, het streeproes gefloreer.
Streeproes het �n nadelige invloed op beide die kwaliteit en die opbrengs van koring, aangesien die aantal halms per plant minder is, minder en kleiner pitte per aar gevorm word en pitte met �n lae massa voorkom. Die planthoogte, stamdikte en wortelontwikkeling word ook nadelig geaffekteer.
Die belangrikheid van weerstandsteling word beklemtoon deurdat �n weerstandbiedende kultivar homself kan beskerm teen die nadelige effekte van streeproes, teenoor �n vatbare kultivar wat nie oor voldoende weerstand beskik nie. Vatbare streeproes koringkultivars word, ten opsigte van die vermindering van die totale aantal halms per plant, of �n verlaging in blaaroppervlakte, benadeel.
Die vermindering van blaaroppervlakte word deur die blaar, wat totaal bedek word deur die vorming van die lini�re streeproespuisies, teweeggebring. Dooie blare beskik nie oor die vermo� om te fotosinteer nie, omdat sulke blare minder chlorofil bevat. Die blaarmassa tree op as die energiebron of fabriek van �n koringplant en daarom is enige demping daarvan problematies vir �n goeie oes.
Met bogenoemde in gedagte is die aanplanting en verbouing van �n weerstandbiedende kultivar dus van kardinale belang wanneer dit by oessekerheid en die verlaging van insetkoste kom. Sensako se nuwe dro�land winterkoringkultivar vir die Vrystaat, SST 356, beskik oor uitstekende geelroesweerstand, in kombinasie met goeie agronomiese- en opbrengseienskappe (sien Figuur 3). In Figuur 4 word die huidige seisoen (2009) se opbrengsdata vanaf Sensako se proewe in die sentraal-Vrystaat grafies voorgestel. Die data is in die belangrikste koringverbouingsareas in die sentraal-Vrystaat versamel. Hieruit is dit duidelik dat SST 356 goed meeding en beter doen as die huidige beskikbare kommersi�le opposisie-kultivars.
SST 356 se geelroesweerstandbiedendheid is uitnemend wanneer dit met ander bekende kommersieel-verboude kultivars in die Vrystaat vergelyk word. In Figuur 5 word SST 356 (links) se geelroesweerstand met �n bekende kommersi�le kultivar (regs) vergelyk. Die regterkantste kultivar se blare is totaal met streeproes bedek, waar SST 356 (links) se blaaroppervlak nog heeltemal groen is.
Streeproes is �n verpligte parasiet, wat beteken dat dit op lewendige gasheerweefsel moet parasiteer om te kan oorleef. Dus sal streeproes die koringplant selde heeltemal vernietig, aangesien dit van die koringplant vir koolhidrate en ander voe-dingstowwe afhanklik is. Sodra �n koringkultivar vatbaar word, sal streeproes die plant infekteer en daarop parasiteer deur in te tap by die translokasiestroom wat koolhidrate vanaf die blare en ander stoororgane na die are vervoer. Die parasitering van streeproes op die koringplant het �n aansienlike effek op die uitein-delike opbrengs. Die geproduseerde koolhidrate kan nie ten volle deur die plant vir graanvuldoeleindes benut word nie, wat �n oesverlaging teweegbring.
Behalwe dat streeproes �n groot effek op die translokasiestroom van koolhidrate aan die aar het, het dit ook �n wesenlike effek op die fotosinteseproses, soos in Figuur 6, waar omtrent 80% van al die blare aan die regterkant met streeproes (geel) oortrek is, gesien kan word. In di� foto is die fotosintetiese kapasiteit van die ge�nfekteerde blare aansienlik verminder en kan dit dus nie meer tot die produksie van koolhidrate bydra nie. Al di� faktore kan �n vatbare kultivar se oesvelies as gevolg van streeproes aansienlik be�nvloed, in vergelyking met �n weerstandbiedende kultivar, soos SST 356.
Verdere voordele wat �n weerstandbiedende kultivar vir die produsent inhou, is �n verlaging in insetkoste. SST 356 hoef nie met swamdoders gespuit te word nie, aangesien die weerstandsmeganisme wat in die kultivar ingebou is, enige groei van streeproes hokslaan.
Koringroes verander soos omgewingstoestande verander. Die vrystelling en verbouing van weerstandbiedende kultivars kan veroorsaak dat koringroese onder geweldige druk geplaas word om te oorleef, omdat groot oppervlaktes met �n kultivar geplant word waarop die siekte nie kan voed nie. Die geweldige seleksiedruk wat op die koringroes geplaas word om te oorleef, forseer dit dan om te verander en die weerstandsmeganisme van die nuwe weerstandbiedende kultivar te oorkom om weer die plant te parasiteer.
Die natuurlike evolusion�re proses van broodkoring is te stadig om �n voorsprong oor die potensi�le verandering van koringroese, te behou. SST 356 benadruk ook die noodsaaklikheid van �n plaaslike teelprogram om kultivars wat weerstand teen siektes en plae bied, te ontwikkel. Met dit in gedagte, is dit van kardinale belang dat Suid-Afrika oor goeie koringteelprogramme beskik. Sodoende kan sterker agrono-miese weerstandbiedende kultivars ontwikkel word, wat �n volhoubare koringbedryf kan verseker.
Stephan de Groot is van Sensako. Stuur �n e-pos aan [email protected] indien jy hom wil kontak.
Figure
Figuur 1: a. streeproes.
Figuur 1:b. stamroes.
Figuur 1:c. blaarroes.
Figuur 2: Lini�re verspreiding van streeproes se sporulering op die blaar.
Figuur 3: Land van SST 356 naby Clocolan; 12 November 2009.
Figuur 4: Kultivardata van Sensako se koringproewe in sentraal-Vrystaat tydens die huidige koringproduksieseisoen van 2009.
Figuur 5: SST 356 aan die linkerkant en �n bekende kommersi�le koringkultivar aan die regterkant. Let op die verskil in groenblaar-oppervlakte tussen die twee, waar die kultivar regs omtrent geen groenblaaroppervlak meer oor het nie, maar SST 356 steeds sy volle groenblaaroppervlak het as gevolg van sy weerstandigheid vir streeproes.
Figuur 6: Die geelblare wat besmet is met streeproes kan nie meer fotosinteer nie en die meeste van die voedingstowwe wat vir translokasie vir die aar bedoel is, word nou deur die streeproes op die blare benut.