In die koeler oostelike gebiede is die prim�re faktor wat in ag geneem moet word voordat daar op �n plantdatum besluit word, die hoeveelheid hitte-eenhede wat deur die mielieplant benodig word. Die westelike produksiegebiede loop die risiko vir �n moontlike midsomer-droogte tydens die blom- en graanvullingstadium van die mielieplant en dit moet in ag geneem word.
Waterverbruik van die mielieplant
Mielies se waterbehoefte is aanvanklik baie laag. Tydens bestuiwing word die maksimum waterbehoefte bereik, waarna dit weer begin afneem tot by die fisiologiese rypwording.
Jong mielieplantjies is uiters gevoelig vir droogte in terme van blaar- en stamontwikkeling en indien die plant in hierdie stadium vir �n paar dae onder stremming verkeer, sal dit �n kleiner plant tot gevolg h�. �n Kleiner mielieplant sal onder dro�landtoestande relatief min opbrengsverliese tot gevolg h�, mits die stremming nie oor �n te lang tydperk duur nie.
Die gevoeligheid van die mielieplant vir grondwaterstremming gedurende die groeiseisoen word in Figuur 1 aangetoon.
Hitte-eenhede
Temperatuur speel �n belangrike rol in die fotosintese-tempo van die plant. Navorsing toon dat die ideale temperatuur vir die mielieplant se ontwikkeling ongeveer 300C is. Die fotosintese-proses kom by temperature van onder 60C en bo 450C tot stilstand en geen fotosintaat (suiker) word in die plant vervaardig nie. In uiterste gevalle kan die fotosintaat selfs afgebreek word.
Hitte-eenhede het die grootste invloed op die tempo waarteen die mielieplant ontwikkel. Indien daar nie genoeg hitte-eenhede is nie, kan die plant nie van die een groeistadium tot die volgende, meer gevorderde stadium ontwikkel nie. Dit is een van die redes waarom laat aanplantings soms teleurstel met swakker as verwagte opbrengste.
In die praktyk is dit belangrik vir die produsent om te kyk of die kultivar wat aangeplant is, fisiologiese volwassenheid sal bereik voordat daar ryp sal voorkom.
Hoe word hitte-eenhede bepaal?
Die volgende formule is spesifiek vir mielies ontwikkel:
Hitte-eenhede = (Maksimum temperatuur + Minimum temperatuur � 100C) / 2
Die maksimum en minimum temperature word oor 24 uur gemeet. Die twee getalle word bymekaargetel en deur twee (2) gedeel om die gemiddeld te kry, waarna 100C afgetrek word. Dit is omdat daar min of geen groei onder 100C plaasvind.
�n Temperatuur van 300C word as die maksimum temperatuur in die berekening van hitte-eenhede gebruik. Temperature bo 300C word ook as 300C geneem, omdat die plant nie vinniger groei as die temperatuur byvoorbeeld 360C is nie.
Saadmaatskappye gebruik hierdie formule om die relatiewe aantal dae tot 50% blom en fisiologiese rypwording van kultivars met verskillende groeiseisoenlengtes vir warm en koeler produksiegebiede te bepaal. Dit word verder ook gebruik om kultivars in groeiseisoenlengte-klasse te verdeel, byvoorbeeld ultra vinnig, vinnig, medium vinnig, medium en medium laat. Gevolglik speel die groeiseisoenlengte van �n kultivar �n belangrike rol in die kultivarkeuse en bepaling van die plantdatum.
El Ni�o en re�nval
El Ni�o-toestande was gedurende Augustus 2009 teenwoordig, met afwykings in die see-oppervlaktemperature in die Stille Oseaan van tussen +0,50C en +1,50C (sien Figuur 2). Die meerderheid modelle vir die Ni�o-3.4 indeks voorspel �n versterking vir die indeks oor die volgende paar maande.
Hoewel daar verskillende standpunte is oor die uiteindelike sterkte van die El Ni�o, voorspel die meeste modelle �n matige tot sterk El Ni�o gedurende die Noordelike Halfrond se 2009/2010-wintermaande, wat natuurlik in ons somermaande val.
Wat is die effek van El Ni�o in Suid-Afrika?
El Ni�o-toestande is nie vreemd nie en kom gemiddeld een uit elke vier jaar voor. Dit gaan gewoonlik gepaard met redelike goeie re�n, voordat die dro�r toestande intree. Tradisioneel veroorsaak El Ni�o bogemiddelde winter- en lentere�n oor groot gedeeltes van Suid-Afrika, met min re�n wat gedurende November, Desember en Januarie kan voorkom.
Hierdie periode word gevolg deur gemiddelde tot bogemiddelde re�n teen die einde van Januarie en groot gedeeltes van Februarie, gevolg deur dro�r toestande gedurende Maart en April. Die kanse vir �n midsomer-droogte is gevolglik redelik groot.
Graanprodusente wat goeie grondwaterbestuur doen � veral op watertafelgronde � kan die re�nwater wat buite die groeiseisoen val, opgaar. Dit sal hul risiko verlaag.
Grond met �n laer opbrengspotensiaal moet eerder nie tydens �n El Ni�o-verskynsel geplant word nie. Gedurende hierdie verskynsel is die kanse vir redelike vroe� ryp in die herfs baie ho�r en die kanse vir ryp voor einde Maart tot 10 April is groot.
In Figuur 3 word die waarskynlikheid vir normale re�n vanaf September 2009 tot Februarie 2010 aangetoon. In die sentrale en westelike somerproduksiegebiede is die waarskynlikheid vir normale re�n gedurende Januarie 2010 laag.
Wanneer is die beste tyd om te plant?
Vroeg plant
Aangesien grondwatertoestande oor die algemeen goed is vir di� tyd van die jaar (veral op watertafelgronde), kan �n vroe� plantdatum oorweeg word. Die groeiseisoenlengte van kultivars moet egter in ag geneem word. Die kanse vir �n misoes is skraal, maar buitengewone ho� opbrengste is onwaarskynlik.
Plant normale tyd tot effens later
Verwagte goeie re�n gedurende Februarie kan voordelig wees. Indien daar weens ongunstige toestande tydens planttyd nie geplant kan word nie en laat geplant word (daar word verwys na gedwonge later aanplantings), is die kanse vir rypskade groot. Kultivar-aanpassings sal dus nodig wees. Daar kan veral gekyk word na korter groeiseisoen kultivars. Hitte-eenhede kan ook in die oostelike gebiede �n rol speel.
Versprei plantdatums
Die verspreiding van plantdatums behoort die laagste risiko in te hou, maar die kanse is goed dat die gewasse van een van die plantdatums sal onderpresteer.
Praktiese punte wat die plantdatum bepaal
Wanneer daar op �n plantdatum besluit word, moet die volgende in gedagte gehou word:
� Die groeiseisoenlengte van �n kultivar (hitte-eenhede in die oostelike gebiede is belangrik);
� Die invloed van El Ni�o op die komende seisoen � verspreiding van re�nval;
� Grondwaterstatus van watertafel- en marginale grond;
� Moontlike vroe� ryp;
� Een goeie re�nbui gedurende Januarie kan die prentjie heeltemal verander; en
� El Ni�o is nie noodwendig gelykstaande aan droogte nie � neem ingeligte en oordeelkundige besluite.
Wat gebeur tydens bestuiwing?
Tydens bestuiwing van die mielieplant val stuifmeel op die klewerige baard, ontkiem en groei af na die eiersel op die stronk waar bestuiwing plaasvind. Die hele proses duur ongeveer 24 uur en dit word beskou as een van die vinnigste groeiprosesse in die natuur. Die grondwatertoestande in die daaropvolgende graanvullingsperiode is van die uiterste belang.
Verwysings
Ken die mielieplant: PANNAR.
Die rol van hitte-eenhede in kultivarkeuse: R. de Villiers (NWK).
El Ni�o is nie gelyk aan droogte: J. van den Berg (Santam Landbou).
Risiko in landbou en klimaatsvooruitskouing vir landbou: J. van den Berg (Santam Landbou).
www.cpc.noaa.gov (Climate Prediction Center/NCEP/NWS).
www.LongPaddock.gld.gov.au
Gerrit Oosthuizen is �n Senior Akkerboukundige by Senwes Landboudienste. Vir meer inligting, stuur �n e-pos aan [email protected] of skakel hom by (018) 462-8533 of 084 506 8791.
Figure
Figuur 1: Die gevoeligheid van die mielieplant vir grondwaterstremming gedurende die groeiseisoen.
Figuur 2: Die gemiddelde afwyking in die see-oppervlaktemperatuur (�C) in die Stille Oseaan vir die
periode 5 Julie 2009 tot 1 Augustus 2009.
Figuur 3: Die waarskynlikheid vir normale re�nval gedurende September 2009 tot Februarie 2010 oor
Suid-Afrika, soos op 12 Augustus 2009