Om hierdie belangrike mylpaal te vier, het Senwes verskeie projekte aangebied en memorabilia laat maak om dit in die geskiedenis vas te vang. Die interessantste projek is die boek Tyd kweek wenners – ’n Eeu van landbou, wat die maatskappy Senwes, soos dit vandag bekend staan, deur 100 jaar volg en kyk na hoe die maatskappy daarin geslaag het om oor 100 jaar die pas vol te hou. Daar is ook verskeie mense wat ’n groot rol in die stigting gespeel het, wie se stories vertel word.
Boodskap van ’n Senwes-leier
In die voorwoord van die boek slaan Johan Dique (Besturende Direkteur) die spyker op die kop wanneer hy skryf: “Die geskiedenis van Senwes oor die afgelope 100 jaar is ’n voorbeeld van die mens se vermoë om die gewone te oortref en teenspoed in geleentheid te omskep,” en “(die boek)...bring hulde aan die pionierstemme van ons voorgangers die afgelope 100 jaar. Die boek bevat baie interessante verhale en sketse van mense, wat besonderhede verskaf oor die organisasie se verbintenis tot sy immergroeiende gemeenskap en kliëntebasis.”
Die boek beslaan ’n lywige vyf hoofstukke, met vier aanhangsels wat spesifiek kyk na onderskeidelik die leiers, die statistieke, die eeufeesvieringe en Senwes in ’n ontspanne luim.
Die storie begin...
In hoofstuk een van die boek word daar veral gefokus op die maatskappy se stigting en die eerste paar jaar tot in 1935. Dit handel grotendeels oor die stigterslede en ook hoe die koöperatiewe wetgewing van daardie tyd ’n noemenswaardige invloed gehad het op die reëls en regulasies van die koöperasie.
Soos wat maar dikwels met oorlewering die geval is, is daar verskillende stories rondom die ontstaan van “De Centraal Westelijke Co-operatieve Landbouw Vereniging” en daar word in die boek na die verskillende weergawes gekyk. In die Senwester van Junie 1956 is dit soos volg vertel: “Die Centraal Westelijke Co-operatieve Landbouw Vereniging was gestig hoofsaaklik met die oog op die ontvangs en behandeling van graan en het vanaf 1 Julie 1909 graan ontvang op persele van die spoorwegadministrasie op stasiegrond. ’n Tent was opgerig waarin mnr Jacob Teengs...van sesuur soggens tot sesuur saans graan ontvang het, en waarna hy in ’n tydelike kantoortjie in die kantore van mnr Neser, die Volksraadlid, sy boekwerk moes doen tot laat in die nag...Dit was ’n tyd waarin mense nog nie koöperatief bewus was nie...en die toekoms van koöperasies duister laat voorkom het...”
Deur die loop van die hoofstukke is daar ook interessante “Het jy geweet”-feite gesprinkel, soos dat die eerste mielie-afmaakmasjien op 11 April 1910 aangeskaf is en dat lede op 9 Augustus 1911 die bestelling van ploeë vir die eerste keer versoek het.
Daar word ook gekyk na die depressiejare van 1929 en hoe die koöperasie toe maatreëls moes instel om “te keer dat die algehele swak finansiële posisie nie wel tot ’n soortgelyke likwidasiesituasie as waarvoor in 1914 gestem moes word, aanleiding gee nie”. Daar word ook vertel van die bedanking van meer as 250 lede in 1933 en die maatreëls wat gevolglik ingestel is om die oorlewing van die landboukoöperasie te verseker.
Soos die geskiedenis verloop
In hoofstuk twee, getiteld “Landbou gedy in koöperatiewe maatskappy-verband” word die omskakeling na ’n beperkte koöperatiewe maatskappy en die redes wat daartoe aanleiding gegee het, bespreek. Dié hoofstuk bespreek die tydperk gedurende en na die Tweede Węreldoorlog, vanaf 1936 tot 1959. Dit bespreek ook die uitbreiding van die koöperasie ná hierdie oorlog.
“Landboutegnologie en -spesialisasie in versnelling” strek van 1960 - 1982, terwyl die vierde hoofstuk “Maer jare maak leiers: Sentraalwes” die tydperk 1983 tot 1997 bespreek. Die laaste hoofstuk fokus op die laaste twaalf jaar, vanaf 1998 tot 2009 – die jaar van die eeufeesvieringe.
Om te verstaan wat dit is wat ’n maatskappy soos Senwes gedra het – deur die vet en die maer jare – is ’n boek soos hierdie onmisbaar.
Soos Johan Dique onomwonde in die voorwoord van die 100-jaar boek sę: “Terwyl ons erken dat produsente vandag uitdagings van ’n ander aard in die gesig staar, moet gesę word dat hulle ons voorsate se beslistheid en vasberadenheid om te slaag, deel. Senwes is diep bewus van die uitdagings wat ons land in die gesig staar ten opsigte van voedselsekerheid, maar dan is dit veilig om te sę dat ons ewe bewus is van die snelle vooruitgang wat ons ten opsigte hiervan maak...Tyd kweek wenners – ’n Eeu van landbou bring hulde aan elkeen wat oor die afgelope 100 jaar ’n rol gespeel het in die vorming van ons kernwaardes en oortuigings.”
* Met erkenning en dank aan die skrywer en samesteller van die boek, prof Elize van Eeden, vir die dele wat uit die boek aangehaal is.
Bestel só jou eksemplaar van Tyd kweek wenners – ’n Eeu van landbou
Bestellings vir die boek kan geplaas word by www.senwes.co.za, deur op die blokkie te kliek wat lees: Besit jou eie stukkie geskiedenis. Die boek is in beide Afrikaans en Engels beskikbaar en kos R260. Tydens ’n spesiale geleentheid in Augustus 2009 sal die boek bekend gestel word en daarna sal eksemplare by alle Senwes Villages te koop aangebied word.
Vir meer inligting, skakel Johan Grobler (Assistent Hoofbestuurder: Senwes Korporatiewe Bemarking) by (018) 464-7199.
Oor die skrywer
Die 100-jaar terugblik op Senwes se besonderse geskiedenis is deur Professor Elize van Eeden geskryf. Sy is ’n historikus wat verbonde is aan die Noordwes-Universiteit en haar skryfwerk getuig van ’n deeglike navorsingstegniek. Self skryf sy die volgende: “In die samestelling van die inhoud van die Senwes-gedenkboek is probeer om binne ’n bestek van vyf hoofstukke die geskiedenis van die maatskappy te vertel en te beoordeel. Hierdie vyf hoofstukke verteenwoordig ook die hoofmomente van die historiese ontwikkeling van Senwes.”
Foto’s
Foto 1: Die takwinkel op Lindley.
Foto 2: Senwester van 1957.
Foto 3: ’n Bedrywige dag by die goedereloods.
Foto 4: ’n Ou dorsmasjien.
Foto 5: Jacob Teengs is as eerste Se¬kre¬taris benoem.
Foto 6: Die ou hoofkantoorgebou in 1964.
Foto 7: Tyd kweek wenners – ’n Eeu van landbou.