Grondprofiel
Die meeste mense is bekend met die horisontale dimensie van grond, naamlik die oppervlakte wat ons kan sien. Maar nie almal is bewus van of dink aan die derde dimensie van grond wat ons nie kan sien nie, naamlik die diepte daarvan. Hierdie derde dimensie bevat baie van �n grond se mees interessante eienskappe.
Op �n sekere diepte onder die oppervlakte verander die grond na moedermateriaal en onverweerde geologiese materiaal. Hierdie verandering kan geleidelik of duidelik (abrupt) wees. Grondkundiges noem hierdie driedimensionele grondeenheid �n pedon. Dit is die kleinste eenheid van die grondmantel wat nodig is om die grond te beskryf, klassifiseer en te monster om sodoende die geaardheid en die rangskikking van sy horisonte te beskryf.
Vir gewasproduksie klassifiseer Senwes Landboudienste grond tot op �n diepte van 2,5 meter, tensy daar �n beperkende laag is wat vlakker voorkom. Figuur 1 is �n foto van �n grondprofiel. Die boonste deel van �n pedon (grondprofiel), bokant die moedermateriaal waarin die prosesse van grondvorming werksaam is, staan bekend as die solum. In volwasse grond sluit die solum die A- en B- horisonte in. Gewoonlik verskil die eienskappe van die materiale in hierdie horisonte baie van di� van die onderliggende moedermateriaal. Die lewende wortels en ander plant- en dierkenmerke van die grond is hoofsaaklik tot die solum beperk.
Grond is nie eenvormig in diepte nie en bestaan uit verskillende lae wat grondhorisonte genoem word. �n Grondhorison is �n laag grond of grondmateriaal ongeveer parallel met die landoppervlak wat van die naasliggende geneties verwante lae verskil. Dit sluit fisiese, chemiese en biologiese kenmerke in, soos kleur, struktuur, tekstuur, digtheid, soorte en getalle organismes wat teenwoordig is, asook die suurheid- of alkaliniteit-graad.
In Tabel 1 word die name en eienskappe van die belangrikste grondhorisonte gegee. Hierdie kriteria of eienskappe het elk �n unieke �persoonlikheid�, met sekere belangrike gedragseienskappe wat daaruit afgelei kan word. Dit is dan ook noodsaaklik om te verstaan wat bedoel word met hierdie eienskappe, waarvan die belangrikheid nie oorbeklemtoon kan word nie.
Grond word gevorm deur die verwering van rots, sedimente en ander geologiese materiaal deur �n kombinasie van chemiese, fisiese en biologiese prosesse. Die grondvormingsproses staan ook bekend as grondgenese of pedogenese. Grondgenese behels, in kort, die verkleining van die moedermateriaaldele, die herrangskikking van minerale dele, die byvoeging van organiese materiaal, die verandering van die tipe minerale en die vorming van horisonte en klei.
Bogenoemde proses van grondvorming vind deurlopend plaas en binne die raamwerk van vyf grondvormingsfaktore. Die faktore wat die tempo van grondvorming en die finale grond bepaal is: moedermateriaal, klimaat, die biologiese faktor, topografie en tyd. Hierdie faktore werk almal saam in �n verskeidenheid van kombinasies om �n reeks van oneindige verskillende grond te vorm.
Die klimaatsone waaronder grond aangetref word, be�nvloed ook grotendeels die gedrag en potensiaal van die verskillende grond. So kan �n spesifieke stuk grond onder sekere re�nvaltoestande (sekere klimaatsone) baie goeie potensiaal h�, terwyl dit weer in �n ander klimaatsone dalk as �n marginale grond beskou kan word. Dieselfde geld vir �n grond wat �n ho� besproeiingspotensiaal het, maar nie noodwendig �n ho� potensiaal vir dro�landproduksie het nie. Hierdie is �n belangrike aspek wat altyd in gedagte gehou moet word tydens die beoordeling van grond.
Waterhuishouding en die beskikbaarstelling van water aan gewasse speel die grootste rol in die produksiepotensiaal van die verskillende grondsoorte onder dro�landgewasproduksie. Die waterhuishouding van grond word grootliks bepaal deur veral twee faktore, naamlik die diepte en klei-inhoud van die grondlae.
Hoe dieper die grond is, hoe groter sal die waterhouvermo� wees (afhangend van die onderliggende materiaal en die klei-inhoud van die ondergrond). Soos �n grondlaag se klei-inhoud verhoog, so neem die grondlaag se vermo� om vog op te gaar ook toe. Aan die ander kant moet �n mens ook in gedagte hou dat, soos wat die klei-inhoud van bogrond toeneem, so verminder die infiltrasietempo en verhoog die tempo van afloop. Dus is daar minder water beskikbaar om opgeneem te word. Diep sandklei-grond sal gevolglik meer grondwater opgaar as sanderige grond met dieselfde diepte.
Senwes Landboudienste het �n span kundiges om die produsent te help om sy grond te identifiseer en die grondpotensiaal daarvan te bepaal. Die dienste sluit grondkartering en grondmonsterneming op vaste ruitpatroon-basis in. Die inligting wat hieruit verkry word, word gebruik om grondkaarte, verwagte opbrengspotensiaalkaarte en plantvoedingskaarte op te stel.
Verwysings:
BUCKMAN, H.O. & BRABY, N.C.: 1964. The nature and properties of soils. 6th edition. New York: Macmillan.
SINGER, M.J. & MUNNS, D.N.: 1992. Soils: an introduction. 2nd edition. New York: Maxwell Macmillan.
VAN DER WATT, H.V.H. & VAN ROOYEN, T.H.: 1990. �n Verklarende woordeboek vir grondkunde. Pretoria: Die Grondkundevereniging van Suid-Afrika.
Jasper Dreyer is �n Grondkundige by Senwes Landboudienste in Klerksdorp. Vir navrae oor die artikel, skakel hom by 082 801 7622 of stuur �n e-pos na: [email protected].
Tabelle & Figure
Foto van �n grondprofiel met verskillende horisonte.
Diagnostiese of meester horisonte.