Die huidige seisoen se ho� insetkoste en die relatief lae kommoditeitspryse het druk op die graanprodusent se betaalvermo� geplaas, wat dan ook die druk op landboufinansieringsinstellings verhoog. Die relatiewe klein marges wat met koringproduksie haalbaar is in veral die suidelike en westelike produksiegebiede van die Senwes bedieningsgebied, het dan ook tot gevolg dat hektare wat tradisioneel vir koring bestem was, nou beskikbaar is vir somergrane.
Dit is dan ook so dat daar vir die nabye toekoms nie voorsien kan word dat die w�reldproduksie van koring so laag kan daal dat dit noemenswaardige opwaartse prysskuiwe tot gevolg sal h� nie. Dit beteken dus dat die somergraanprodusent hom gereed moet maak vir ekstra hektare wat aangeplant kan word vanaf die koring-kant. Met die reeds relatief ho� volumes somergraan in die land, kan verdere aanplantings van sonneblom en mielies druk op die plaaslike pryse verhoog. Met bogenoemde as agtergrond het di� artikel ten doel om te bepaal teen welke insette en pryse daar nog relatief goeie marges realiseerbaar is. Daar word ook gekyk na moontlike stappe wat ge�mplementeer kan word om die druk op somergrane � en dus die boerdery � te verlig.
Insetkoste van mielies en sonneblom
Insetkoste vir mielies en sonneblom in die Noord-Vrystaat en Noordwes-streke is gebaseer op �n spoorverkeerstelsel. In die Suid-Vrystaat is dit konvensionele bewerking.
Afsonderlike sensitiwiteitsontledings word vir elke streek voorsien, om sodoende die moontlike marges in elke streek te bepaal. Dit toon ook teen watter prysinsetkostevlakke daar steeds ekonomies regverdigbaar geproduseer kan word.
Tabel 1 toon die kostes en marges wat die produsent kan verwag teen die heersende pryse vir mielies vir die onderskeie streke.
Uit Tabel 2 is dit duidelik dat mielieproduksie van minder as 2,5 ton/ha en �n produsentprys (of sogenaamde �boerprys�) van onder R1 400/ton nie goeie marges realiseer nie, wat volhoubare produksie van mielies in die Suid-Vrystaat onder druk plaas. Dit is egter moontlik om die marge te verbeter met beter graanprysbestuur.
Vanuit Tabel 3 kan daar gesien word dat die produksie van mielies onder 4 ton/ha en �n produsentprys onder R1 400/ton se marges onder druk verkeer en liefs nie vir mielieproduksie aangewend moet word nie.
Vanuit Tabel 4 kan gesien word dat die produksie van mielies in die Noordwes produksiegebiede se marges onder druk verkeer onder 3,5 ton/ha en met �n produsentprys onder R1 400/ton.
Tabel 5 toon die kostes en marges wat die produsent kan verwag teen die heersende pryse vir sonneblom vir die onderskeie streke.
Uit Tabel 6 is dit duidelik dat marges vir sonneblom in die Noord-Vrystaat onder druk kom sodra produksie onder 1,25 ton/ha is en die produsentprys onder die vlak van R3 000/ton inbeweeg. Vir die Noordwes-produksiegebied is die scenario soortgelyk as vir die Noord-Vrystaat. Die Suid-Vrystaat se marges kom onder druk waar produksie onder 1 ton/ha is, met �n produsentprys onder R3 000/ton.
Wat kan die insetpryse maak?
Insetpryse sal weer grootliks bepaal word deur die w�reld se ekonomiese aanwysers en groei, soos tydens ons planttyd. Die ruolieprys kan nader aan planttyd verstewig, maar word ook grootliks bepaal deur die positiewe of negatiewe sentimente oor die w�reld se ekonomiese krisis en die siening van wanneer ons daaruit gaan kom. Die ondersoek na prysvasstelling in die kunsmisbedryf kan ook tot gevolg h� dat prysbewegings in die bedryf meer binne perke is. Die moontlikheid dat insetpryse egter weer die hoogtes van die vorige somerproduksieseisoen sal bereik, is redelik skraal.
Wat kan die kommoditeitspryse maak?
Met die redelike groot voorraad mielies en sonneblom in die land kan pryse onder druk bly. Die sonneblom verhandel naby aan invoerpariteit, wat nie tans ruimte laat vir drastiese prysstygings nie. Die mielies verhandel tans effens bo uitvoerpariteit, wat wel prysstygings kan meebring, afhangende van seisoensvooruitsigte. Tans is daar tekens dat �n El Ni�o aan die ontwikkel is, wat vir die komende seisoen pryse kan ondersteun. Dit bly egter raadsaam om enige risiko-gronde nie te plant nie. Die Safex-graanpryse volg tans die Amerikaanse mark, wat meebring dat ons steeds prysnemers bly, aangesien die faktore wat plaaslike pryse bepaal van die globale ekonomie afhanklik is.
Wat om waar te produseer?
Dit raak al hoe meer riskant vir produsente om aan die onderkant van die gebied se potensiaal te produseer en dit is duidelik dat die onderste opbrengsvlakke in veral die Suid-Vrystaat en Noordwes onder druk verkeer. In die Suid-Vrystaat bly sonneblom die beter opsie, terwyl dit in die Noordwes mielies is wat by die onderste opbrengsvlakke is, as slegs gekyk word na die marges wat met huidige insetpryse en kommoditeitspryse verkry kan word.
Wat produsente kan doen om volhoubaar te produseer in die moeilike ekonomiese toestande
Daar bestaan nie kitsoplossings nie, elke produsent se omstandighede is uniek.
� Fokus op die aspekte waaroor jy in jou onderneming beheer het (hulpbronsamestelling, produksiekoste, privaattrekkings).
� Evalueer elke faset van die boerdery.
� Ontleed besigheid � sowel as finansi�le risiko's.
� Optimaliseer produksiefaktore (grond, kapitaal, arbeid, bestuur, onderhandelingsvaardighede) � diagnostiese boerdery-ontleding.
� Moet nie kortpaaie in produksie probeer vat nie (doen dinge reg).
� Verlaag die koste per eenheid deur te kyk na alternatiewe produksiemetodes, soos oorl�.
� Konsolidasie van skuld volgens meriete.
� Verkoop surplus kapitaal-items waar ekonomies regverdigbaar.
� Geen nuwe kapitaalbesteding waar los geld nie beskikbaar is nie.
� Aanplantings van somergrane op beste gronde, wat goeie marges realiseer.
� Raak �n beter prysbestuurder (bestuur die kontantvloei vir strooptyd, maak gedeeltes deur die seisoen teen beter pryse vas vir strooptyd).
Die marges van graanprodusente verkeer veral aan die lae opbrengsvlak-kant onder druk. Produsente wat in die ho�r potensiaalgebiede produseer, realiseer nog goeie marges met die pryse soos tydens skrywe van die artikel. Neem �n ingeligte besluit oor die waarde wat vee tot die onderneming kan toevoeg. Graanprodusente sal egter nie skotvry van die w�reldwye ekonomiese krisis afkom nie en produsente sal deeglik moet beplan.
Deur op hoogte te wees van byvoorbeeld kunsmispryse en tyd van aankope kan �n produsent tot R1 000/ton minder betaal, wat � teen �n toediening van 220 kg/ha oor 1 000 ha � �n besparing van by die R200 000 teweeg kan bring. D�t is die koste van �n nuwe bakkie, sonder dat jy die ou een hoef in te ruil. Wees dus deeglik bewus van wat dit gaan kos om �n ton graan te produseer en watter marge by watter opbrengsvlak realiseer.
Boet van Zyl is �n Senior Landbou-ekonoom by Senwes Landboudienste en in Bloemfontein gestasioneer. Vir enige navrae, stuur �n e-pos aan [email protected] of skakel hom by (051) 430-2073 of 072 260 2202.
Tabel 1: Die generiese insetkoste van mielies teen verskillende opbrengspeile vir die verskillende produksiegebiede.
