Die meganiese en chemiese onkruidbeheer wat voor plant plaasvind, word binne die konteks van somergewasse wat onder droëland-toestande verbou word, hanteer. Voordat ʼn vergelyking tussen meganiese, of ʼn kombinasie van chemiese en meganiese onkruidbeheer gedoen kan word, moet die verskillende metodes van onkruidbeheer of grondvoorbereiding verduidelik word.
Meganiese metodes
Konvensionele bewerkingspraktyke
Die bekendste bewerkingspraktyk is die konvensionele praktyke; waar ʼn skotteleg, ploeg of beitelploeg gebruik word. Die eerste bewerking wat na oes plaasvind, is gewoonlik ʼn skottelegbewerking. Die tweede bewerking is met ʼn skotteleg of breedwerkskoffel. ʼn Skotteleg sny nie net die onkruid dood nie, maar sny ook die oesreste fyn en vernietig die grondstruktuur. Die grondoppervlakte word ook vir wind- en watererosie ontbloot, wat ’n ongunstige uitwerking op die langtermynpotensiaal van die grond het.
Grondvogtoestande, sowel as die tipe en grootte van die onkruid, bepaal grootliks die tipe en die tyd van bewerking. Indien die grondvog van so ʼn aard is dat die primêre bewerkingsaksie gedoen kan word, word daar met eggies in die konvensionele stelsel geploeg, wat dan ook as onkruidbeheer dien. Indien ʼn beitelploeg gebruik word, is die praktyk om ná die beitelploegaksie te skoffel vir onkruidbeheer en die grond te “seël”. Afhangend van die verloop van die seisoen, is daar soms weer ʼn skoffelaksie vir onkruidbeheer en saadbedvoorbereiding direk voor plant. Lande wat geploeg is, bly gewoonlik langer onkruidvry as dié wat met ʼn beitelploeg gewerk is.
Deklaagbewerkings of ’n spoorverkeerstelsel
Deklaagbewerkings of ʼn spoorverkeerstelsel is meer van toepassing op grond wat gevoelig is vir winderosie en grondverdigting, soos die Noordwes-Vrystaat se sandgrond. Normaalweg word ʼn V-lemskoffel ingespan as die eerste bewerking na oes, gevolg deur ʼn tweede bewerking wat ʼn stoppelskoffel, of rolstaafskoffel, kan wees. Net soos by die konvensionele stelsel, is die derde bewerking ook baie afhanklik van die grondvogtoestande. Na die rip-op-ry-aksie word ʼn rolstaaf gebruik om die grond te “seël”, die saadbed te maak en ook onkruid te beheer. Hierdie implemente se doel is om soveel as moontlik materiaal op die grondoppervlakte te plaas, vir die bekamping van winderosie. Die tyd waartydens die derde bewerking gedoen word sal ook, soos in die geval van die konvensionele stelsel, bepaal of nog ʼn rolstaafbewerking gedoen gaan word.
Kombinasie van chemiese en meganiese voorplant-onkruidbeheer
Wanneer daar na chemiese voorplant-onkruidbeheer verwys word, dink baie mense die gebruik is tot geenbewerking- of bewaringsbewerkingstelsels beperk. Dit kan egter deel van enige tipe boerderystelsel vorm. By chemiese voorplant-onkruidbeheer word twee meganiese bewerkings, soos hierbo by die konvensionele- en deklaagstelsel beskryf, deur twee glifosaatbespuitings vervang. Die res van die bewerkingsaksies is normale, meganiese aksies. Glifosaat is ʼn nie-selektiewe onkruiddoder en is algemeen bekend as Roundup. Dit word gebruik vir die na-opkomsbeheer van onkruid. Glifosaat word onder verskeie ander handelsname, soos Mamba, Springbok, Senator, Glyphogan, Erase, Clear All, Sting en Strip, bemark. Daar is ook verskeie formulasies, soos 240 g/ℓ, 360 g/ℓ, 480 g/ℓ of 540 g/ℓ, wat die sterkte van die produk aandui. Roundup Ready word gebruik waar Roundup Ready-mielies, -katoen of -sojabone aangeplant is. Roundup Ready maak alle plante dood, behalwe die gewas wat aangeplant is.
In die praktyk word soms gesê dat glifosaatbespuitings nie die gewenste werking het nie en dat ʼn meganiese aksie beter beheer kon bied. Die rede hiervoor is nie noodwendig die produk wat nie werk nie, maar eerder hoe dit gebruik is. Dit is baie belangrik dat gebruikers moet verstaan dat die suksesvolle aanwending van glifosaat afhanklik is van spesifieke voorwaardes, tegniese kennis en toesig.
Alle onkruid word nie ewe maklik met glifosaat beheer nie en die toedieningsdosisse moet ook dienooreenkomstig met die onkruidspesies en -groeistadiums aangepas word. Dit is gevolglik belangrik om te let op die volgende vir die doeltreffende gebruik van die produk:
• Volg die aanbevelings op die etiket streng na.
• Die kwaliteit van die spuitwater wat gebruik word, is krities. Waterontleding is belangrik, sodat ʼn ingeligte besluit oor die gebruik geneem kan word.
• Vermy die gebruik van brak of modderige water met ʼn hoë kolloïedinhoud. In gevalle waar alkaliese of harde water gebruik word, is dit wenslik om ʼn buffer by te voeg, soos op die etiket voorgeskryf.
• Die regte hoeveelheid ammoniumsulfaat, soos op die etiket aanbeveel of gebaseer op die waterontledings, moet bygevoeg word. Volg die meng-instruksies deur eers ʼn bietjie water in die tenk te tap en dan die ammoniumsulfaat by te voeg. Meng hierdie mengsel deeglik, tap nog water by en voeg laastens die glifosaat by. Meng die mengsel weer deeglik.
• Dit word aanbeveel dat ʼn lae druk, van 100 kPa tot 150 kPa, saam met laedruk spuitpunte gebruik word om die gewenste watervolume, optimale benatting en regte toedieningshoeveelheid per hektaar te kan spuit. Kalibreer die spuite onder veldtoestande.
• Neem die toestande waaronder gespuit word, in ag. Glifosaat werk die beste wanneer die onkruid aktief groei. Dit is nie wenslik om op die warmste tye van die dag te spuit nie, aangesien die verdamping hoog is en plante se huidmondjies toe is. Die onkruid se blaaroppervlaktes moet nie te nat wees van dou of reën nie. Indien die onkruid onder stremming verkeer, dormant is, met stof bedek is of deur ryp beskadig is, kan die doder ook nie doeltreffend opgeneem word nie. Sekere glifosaatprodukte is reënvas na een uur van toediening, terwyl ander eers na ses ure reënvas is.
• Lees die produketiket deeglik, voordat tenkmengsels met ander chemikalieë oorweeg word. Die doeltreffendheid kan drasties verlaag word deur nie-verenigbare chemikalieë met mekaar te meng. Waak teen die opbou van onkruiddoderweerstand deur by die korrekte dosisse te hou.
• Moenie gifstowwe onder winderige toestande spuit nie. Gebruik glifosaat baie versigtig naby naburige gewasse, aangesien wegdrywing groot skade aan naburige gewasse kan aanrig. Was ook die spuite deeglik na gebruik.
• Indien daar vir die eerste keer met glifosaat gewerk word, moet geduld aan die dag gelê word, aangesien die simptome soms eers twee weke nadat daar gespuit is op sekere onkruid sigbaar raak.
Kostevergelyking
Onkruiddruk, werkswydtes, trekkerouderdom, kilowatt-klas, grondtoestande en fabrikaat is alles faktore wat bydra tot ʼn variasie in die werklike bewerkingskoste. Nieteenstaande gaan gepoog word om die kostestruktuur vir voorplant-onkruidbeheer met konvensionele beheer, deklaagbeheer en ʼn kombinasie van chemiese en meganiese beheer in Tabel 1 met mekaar te vergelyk.
Bespreking van Tabel 1
• Volgens Tabel 1 is die direkte uitgawes van die gekombineerde chemiese en meganiese beheeropsie die hoogste, maar dit moet nie die enigste parameter wees wat vir besluitneming gebruik word nie.
• Chemiese beheer het weer die laagste brandstof-, reparasie- en onderhoudkoste, sowel as die laagste waardevermindering. Meganiese bewerkingsaksies sit harde ure op trekkers en die slytasie van werktuie is dus hoog. Met ’n spuitaksie werk ’n trekker nie so hard nie. Gevolglik word die lewensduur en vervangingsiklus van trekkers verleng.
• Die koste van glifosaat en diesel is gedurig aan veranderinge onderworpe, wat die koste in die vergelyking kan beïnvloed. Dit is interessant om daarop te let dat die koste van die drie onkruidbeheermetodes ook nie baie van mekaar verskil nie.
• Ander aspekte wat in gedagte gehou moet word, is die oppervlakte wat per dag gespuit kan word. Daar kan bykans twee keer die oppervlakte gespuit word in dieselfde tyd as dié van ʼn V-lem of rolstaaf-bewerking – en drie keer meer as ʼn skottelegbewerking.
• Die kilowatt-vereistes en die arbeid is heelwat minder met chemiese beheer, wat tot gevolg het dat jy met minder trekkers dieselfde oppervlakte kan bewerk en ook op arbeid bespaar.
• Tydens ʼn meganiese bewerking word die ontkieming van onkruid ook terselfdertyd gestimuleer wanneer grond versteur word. Met chemiese beheer word die grondoppervlakte nie versteur nie, met die gevolg dat die intervalle tussen onkruidbeheeraksies langer is. ʼn Goeie algemene duimreël is dat daar ongeveer 1,5 keer vir elke bespuiting meganies gewerk word.
• Die doeltreffendheid van meganiese onkruidbeheer kan ook verlaag word indien nat toestande aanhoudend ondervind word. Die voordeel van ʼn glifosaatbespuiting is veral groter op ruslande, wat vir langer periodes skoon gehou moet word.
• Wanneer grond meganies gewerk word, gaan dit ook met grondvogverlies gepaard. Dit gebeur ook soms dat plantvog (in die bogrond) in sommige jare tydens kritiese plantperiodes te min is, vanweë die voorafgaande meganiese bewerkings wat die grond uitgedroog het.
Aangesien elke produsent se toestande en behoeftes van mekaar verskil, bestaan daar nie ʼn sambreelvergelyking vir almal nie en kan afwykings van hierdie vergelykings voorkom. Nieteenstaande kan die denkpatrone en vergelykingsmetodes met eie kostestrukture gebruik word, sodat elkeen vir sy unieke situasie kan bepaal watter tipe aksie of kombinasie die beter keuse is.
ʼn Mens moet tog daarteen waak om nie só gekondisioneerd te raak met jou bekende metodes en praktyke, dat jy die voordele van ander, of nuwe, praktyke miskyk nie.
Bernard Muller is die Bestuurder: Akkerbou en Grondkartering by Senwes Landboudienste. Vir verdere inligting, stuur ʼn e-pos aan [email protected] of skakel hom by (057) 354-2126.
Foto 1: ʼn Voorbeeld van die effek van ʼn glifosaat-bespuiting.
