Die 2005 ARS/Vrystaat Landbou Jongboer van die Jaar, Andries Els, boer by Bloemhof, op die plaas Valentia. Dié boerdery is in vier bedryfsvertakkings verdeel waarvan die hoofvertakking graanverbouing is, wat uit mielies en koring bestaan. Dan is daar ook ’n Drakensberger-kudde en Limousine-stoet.
Willem du Plessis, 2006 se wenner van die ARS/Vrystaat Landbou Jongboer van die Jaar-toekenning, het grootgeword op die plaas “Nuwe Orde”, wat ook nou sy grond is. “Nuwe Orde” beslaan ongeveer 2 300 hektaar en Willem verbou mielies, sonneblom, grondbone, koring en lusern op die plaas. Mielies is die boerdery se hooffokus.
2007 se wenner, Ters Pretorius, is die eienaar van Skoonuitzicht en ook Besturende Direkteur van die veevoermaatskappy, Telwiedré Veevoere, wat vanjaar reeds tien jaar bestaan.
JBT Boerderye bestaan uit ses kleiner plase, wat ’n eenheid vorm en 2 500 hektaar beslaan. JB van den Berg, 2008 se ARS/Vrystaat Landbou Jongboer van die Jaar is alleen-aandeelhouer en ook Uitvoerende Direkteur van dié boerderybesigheid. Sy kontantgewasse beslaan ongeveer 1 900 hektaar, terwyl die oorblywende 500 hektaar deur natuurlike en aangeplante weiding opgemaak word. JB het ook ’n veefaktor, wat bestaan uit ’n Bonsmara-kudde van 200 beeste en 210 vleismerino’s. Die veevertakking bestaan verder uit ’n voerkraal, waar jaarliks nagenoeg 300 beeste afgerond word. JB het ook belange buite die boerdery. Hy is alleen-aandeelhouer in Sustainable Commodity Trading, ’n verhandelingsmaatskappy wat graanhantering doen. Dié maatskappy het blootstelling op die Chicago Board of Trade, Safex en die JSE.
Wat is die waarde van die jongboerkompetisie vir jongboere?
Andries: Dit gee jou as jongboer die geleentheid om te kan meeding op kriteria wat nasionaal ook gebruik kan word en daarvolgens kan jy die sterk of swak punte van jou onderneming in die toekoms raaksien om volhoubaar te kan boer. Jy kan ook vasstel of jy kompeterend is met jou mede-jongboere se ondernemings.
Willem: Ek dink die kompetisie is ’n goeie maatstaf waaraan ’n jongboer sy boerdery kan meet. Daar is sekere vereistes waaraan voldoen moet word, soos goeie arbeidsverhoudinge, produktiwiteit, goeie finansiële bestuur, ensovoorts. Daar word dus vir jongboere ’n standaard gestel deur hierdie kompetisie.
Ters: Dit is ’n kompetisie wat jongboere bemagtig. Nie net ten opsigte van sy besigheid en boerdery nie, maar ook as mens.
JB: Ek glo dit dien as ’n inspirasie vir jongboere, aangesien dit jou die nodige moed gee om dinge wat jy dalk wil beproef of in glo, tot uitvoering te kan bring in jou boerdery-besigheid.
Waarom is so ’n kompetisie nodig?
Andries: Om te sien wat die sterk en swak punte van jou boerdery is, sodat jy daarop kan verbeter om ’n volhoubare boerdery-onderneming te verseker.
Willem: Hierdie kompetisie is ’n definitiewe tree in die regte rigting vir ’n jongboer wat daarna streef om sy boerdery vorentoe te vat. Die jongboer speel ’n groot rol in die toekoms van die landbou en deur hierdie kompetisie word daar erkenning gegee aan jongboere wat inisiatief en doelgerigtheid in hul boerderye belangrik ag.
Ters: Dit gee jongboere die blootstelling om homself te meet teen mede-jongboere en wanneer jy jouself meet, identifiseer jy terselfdertyd leemtes en tekortkominge wat aangespreek kan word.
JB: Vir my bly dit ’n toonbeeld van die jongboere se inisiatief en kreatiewe vermoëns.
Watter raad kan jy aan jongboere gee wat ook wil deelneem?
Andries: Eerstens, vul die vraelys so volledig en eerlik moontlik in, want dit bly ’n belangrike dokument in die kompetisie. Wys op die nuutste vordering in jou boerdery, byvoorbeeld presisieboerdery. Skerp jou ook op met inligting oor die nuutste kultivars, bemarkingsinligting en dit wat op jou boerdery van toepassing is ten opsigte van makro-elemente.
Willem: As ek ooit weer die kans kry om deel te neem, sal ek nie twee keer dink nie! Jy is verplig om jou boerdery en jou vooruitsigte oop te stel vir buitestaanders wat met ’n kritiese oog na alles op jou plaas kyk. Kritiek en gesonde kompetisie is altyd ’n goeie ding. Jy kry die geleentheid om jou boerdery tot in die fynste detail te herorganiseer en jou toekomsplanne en drome te deel. As jy as jongboer in jou boerdery glo en belangstel om nog baie meer te leer, is dié kompetisie vir jou.
Ters: Neem deel aan ’n pragtige kompetisie. Dit stel jou in staat om jou boerdery nie net te verbeter en op ’n volgende vlak te laat opereer nie, maar dit het ook bemarkingsvoordele wat jou nog meer kompeterend sal maak.
Wat het jy, as produsent, uit die kompetisie geleer en hoe het dit jou gehelp?
Andries: Jy moet versiendheid hê in jou onderneming om geleenthede raak te sien en aan te gryp en dan so die foute van gister agter te laat. Win soveel as moontlik inligting oor ’n saak in, want daar is kenners op alle gebiede en dit kan foute in jou boerdery minimaliseer.
Willem: As produsent het ek nog altyd daaraan geglo om die beste markte en pryse vir my produkte te soek. Ek het goeie kontakte opgebou deur hierdie kompetisie. Daar word van jou as produsent notisie geneem en daar gaan baie deure vir jou oop. Ek het my boerdery beter leer ken, weer eens die potensiaal van my bedryf raakgesien en die belangrikheid van goeie bestuur en beplanning besef.
Ters: Hierdie kompetisie het my eerstens genoodsaak om voor my eie deur te vee. Dit het al die los toue wat rondgehang het, bymekaar gebring en my laat fokus op die belangrike aspekte van die waardeketting wat ek wil voltooi. Dit het my ook genoodsaak om my boerdery en besigheid meer krities te evalueer en dit het veroorsaak dat al die tekortkominge geïdentifiseer kon word.
Die kompetisie het my een belangrike ding geleer, naamlik: jy boer nie in isolasie nie. Jy is deel van ’n groter prentjie van baie ander produsente, wat elkeen op sy eie besondere wyse bydra tot die landbou-ekonomie van Suid-Afrika. Die ding wat ek sekerlik die meeste ervaar het, is dat ek as jongboer ’n verskil kan maak, as ek wil.
Is daar enigiets wat jy aan die beoordelingsproses sou verander?
Andries: Daar sal definitief ’n verandering moet kom, want tot dusver kon ’n Vrystater nie op nasionale vlak seëvier nie!
Willem: Nee, glad nie. Die beoordeling is baie regverdig. Elke boerdery word beoordeel volgens die plaas se hoofbedryf; hetsy mielies, vee of ander bedrywighede. Die paneel bestaan uit kenners wat spesialiseer in verskillende aspekte van die landbou. Elke afdeling van jou boerdery word dus deeglik en regverdig beoordeel.
Ters: Nee. Die beoordelingsproses is puik, goed deurdink en wetenskaplik. Dit is ’n waterdigte kriteria wat so opgestel is dat dit appels met appels vergelyk.
JB: Nee, niks.
Watter eienskappe dink jy moet ’n jongboer hê om ’n suksesvolle boerdery te bestuur?
Andries: Hy sal moet geesdriftig en positief wees in sy beroep en ook definitiewe doelwitte nastreef. Hy moet ook dit wat sy Skepper aan hom toevertrou het tot die beste van sy vermoë gebruik en uitbou.
Willem: Eerstens, geloof en vertroue in God! Dis ’n voorreg om te kan boer en jou afhanklikheid te besef! Glo in jouself en jou boerdery en moet nooit ophou droom nie. Werk met jou arbeiders saam as ’n span, want hul dra grootliks by tot die sukses van jou boerdery. Ken en verstaan jou mark. Beplan. En onthou: ambisie is ’n perd wat bloots gery word!
Ters: Muhammad Ali het gesê: “Champions aren’t made in the gym. Champions are made from something they have deep inside of them – a desire, a dream and a vision. They have last minute stamina, they have to be a little faster, they have to have the skill and the will. But the will must be stronger than the skill”. Wanneer daardie wil ’n passie word, is dit die enigste leierseienskap wat ’n jongboer moet hê om ’n suksesvolle boerdery te wil, te kan en te sal bestuur.
JB: Geloof, kennis, goeie bestuursvernuf en harde werk.
Foto’s
JB van den Berg
Ters Pretorius
Willem du Plessis
Andries Els
JB se veefaktor sluit ’n Bonsmara-kudde in.
Ters Pretorius bedryf ‘n veevoermaatskappy.
Willem is ‘n John Deere-aanhanger.
Andries se hoofvertakking is graanverbouing.